Zeka geriliği; gelişim döneminde meydana gelen, uyumsal davranıştaki bozukluklarla birlikte bulunan ortalamanın altındaki zeka işlevidir. Bu tanım zeka geriliğinde, şimdiki uyum sorununu ve işlevsellikteki sınırlılığı şart koşar. Ortalamanın altındaki zeka işlevi ile birlikte iletişimde, kendine bakımda, evdeki yaşamda, sosyal becerilerde ve toplumsal yararlılıkta, kendini yönlendirmede, sağlığı korumada, akademik işlevsellikte ve çalışma alanında iki veya daha fazla bozukluğun olması öngörülür.
Zeka geriliği tanısı için genellikle kabul edilen kesme noktası, ortalamanın 2 standart sapma altındaki zeka bölümünde (Intelligence Quotient, IQ) olmasıdır.
Bu değer IQ 70 zeka puanının altını ifade eder.
- Hafif derecede zeka geriliği: 50-55 ile 70 arası IQ
- Orta derecede zeka geriliği: 35-40 ile 50-55 arası
- Ağır derecede zeka geriliği: 20-25 ile 35-40 arası
- Çok ağır zeka geriliği: IQ 20-25 altındadır
- Normal zeka seviyesi 85-90 ile 110 arası diye bilinir, normal ile hafif gerilik arası sınırda zihinsel işlevsellik ve donuk zeka düzeyi diye adlandırılır.
Ne neden olur?
- Çoğunda gösterilebilen neden yoktur. Genetik (genelde yüzü ve vücudu tuhaf geliyorsa: Down sendromu, Frajil X sendromu gibi), organik (doğumda mor doğması, uzun süren epilepsi nöbetleri, beyin hastalıkları, doğuştan guatr gibi) ve çevresel (yetersiz bakım, vitamin eksiklikleri) nedenler olabilir.
Nasıl anlaşılır?
- Yaşından beklenen gelişimi göstermiyorsa. Örneğin 1 yaşına geldiği halde oturmuyorsa, 2 yaşına geldiği halde konuşmuyorsa, okulda okumayı yaşıtları gibi sökememişse, çok çalışıyor fakat dersleri anlayamıyorsa, yaşıtlarından küçüklerle daha iyi anlaşıyorsa çocukta bilişsel işlevlerde sorun olabilir.
Nasıl tanı konulur?
- Çocuğunuzun gelişim basamaklarında sapma olduğunda çocuk psikiyatrine başvurunuz. Ayrıntılı öykü, muayene ve gerekli zeka ve gelişim testleriyle değerlendirecektir.
Tedavisi var mı?
- Şu anda ilaç tedavisi ile zihinsel kapasite arttırılamamaktadır.
- Etkin olan çocuğa özgü bireysel özel derslerdir. Bireysel eğitim ile ders başarısı arttırılabilir, temel bakım ve kavramlar öğretilir.
- Eğer vitamin ve hormon eksikliği varsa yerine konulur. Kendine ve çevresine zarar verici davranışları varsa, tekrarlayıcı hareketleri yoğunsa, zeka yaşından uyumsuz dikkat dağınıklığı varsa doktorun önereceği ilaç kullanılabilir.
- Dikkat eksikliği için yardımcı ilaç tedavileri vardır.